Người phụ nữ gánh gánh bánh kĩu kịt bước tới, nhìn thấy cô gái, chị đon đả:“Chèn ơi! Lâu gặp cô Hai quá ! Cô về nghỉ hè hả cô Hai?” “Dạ. Chị vẫn bán bánh này à?” "Nhờ nó mà nuôi sống được gia đình đó cô Hai. Cô ăn bánh gì cô Hai?” “Chị cho em đủ thứ đi”.
Người phụ nữ nhanh nhẹn vít vào dĩa từng loại bánh, xếp có lớp có lang: bánh bèo ngọt, bánh chuối bột gạo, bánh da tráng mỏng pha lá thúi địt (lá mơ), bánh ít trần, bánh đúc, bánh bò. Xong xuôi chị đổ lên trên một gáo (gáo nhỏ làm bằng trái mù u) nước dừa , rắc chút mè rồi đưa cho người ăn. Gió vườn man mác hương hoa cam, hoa bưởi, món bánh quê hương giữa trưa hè sao mà ngọt lòng, ngọt dạ đến vậy không biết?
Người phụ nữ có tấm lưng thon chắc, kĩu kịt trên vai những món bánh quê, tiếng rao ấm áp giữa trưa hè khiến ai xa quê mà không buồn, không nhớ. Những miếng bánh làm từ vật liệu miền quê, không ô nhiễm một chút hóa chất nào làm cho người ăn yên tâm và ngon miệng lạ.
Từ đời nảo đời nào món bánh bèo, bánh chuối, bánh lá mít, bánh bò là những món bánh đã đi vào ký ức của người Nam bộ, đi vào tuổi thơ của từng con người. Dẫu bôn ba khắp bốn phương trời, mỗi khi nhớ quê nhà lại nhớ ngôi chợ quê mà mình đã từng theo chân mẹ, ngồi ăn những miếng bánh ngon lành.
Với những vật liệu có sẵn ở miền quê như gạo mới đầu mùa, vài nải chuối xiêm chín muồi, một mớ lá mơ (lá thúi địt vì nó có mùi đặc biệt nhưng khi pha với bột làm bánh thì mùi trở nên thơm, có công dụng trị bệnh kiết lỵ, viêm đại tràng rất tốt), một mớ lá dứa, một trái dừa khô là có thể làm được nhiều loại bánh rồi.
Gạo mới, xay bột xong phân ra làm nhiều phần để làm nhiều loại bánh khác nhau. Bánh bèo gồm có bèo mặn, bèo ngọt. Bèo ngọt thì pha với đường thẻ hoặc đường thốt nốt bằm nhuyễn (đường thốt nốt tạo cho bánh có hương vị đặc biệt), bánh mặn để bột trắng nguyên chất, hai phần nước lã thêm môt phần nước sôi để cho bánh có xoáy mới ra cái bánh bèo, bánh không có xoáy coi như “bánh sượng”, không khéo, bột pha như bột bánh xèo (không lỏng quá cũng không đặc). Đổ bột vào những cái chén trẹt, nhỏ xíu, có thể xếp chồng lên hai lớp nhưng đừng dày quá. Mỗi lần hấp khoảng từ 15 đến 20 phút, bột trong, mịn dai là được. Nhân bánh mặn tùy theo ý thích mà chế biến. Thịt đùi ram xắt nhuyễn làm bì. Tôm khô hoặc tôm tươi chấy mỡ hành. Củ cải đỏ và trắng xắt to cọng ngầm giấm đường. Giá sống trụng sơ nước sôi, rau thơm xắt nhuyễn. Nước mắm ngon pha chanh, đường, nước dừa xiêm, tỏi ớt sao cho vừa miệng.
Trét đậu xanh nấu nhừ lên từng cái bánh trắng mịn, gắp một gắp thịt ram, rắc tôm chấy cho đều bánh, bỏ thêm củ cải chua, giá, rau thơm rồi chan miếng nước mắm đỏ hồng lên, vít từng cái bánh mà ăn. Ngon miệng mấy cũng nhớ để bụng ăn mấy cái bánh ngọt cho đủ bộ. Bánh ngọt chan nước cốt dừa lá dứa ăn mới thấm đươc mùi vi của Bánh, bụng dạ dù có xấu cũng rưới một chút vị béo quê hương cho biết với người ta, ăn rồi uống thuốc ngừa, có gì đâu mà lo.
Bánh chuối thì phải có vài nải chuối xiêm chín muối, đánh nhừ ra rồi pha với bột gạo, cho thêm ít bột năng để tăng cường độ dai. Đổ bột lên miếng lá chuối sắp sẵn trong nồi hấp, đậy nắp lại, hầm khoảng 20 phút bánh chín, có vị thơm ngọt của chuối.
Bánh bò phải có “rễ tre” nếu không sẽ thành bánh “chay” ăn như bột khuấy hồ, chán lắm. Bánh bò là loại bánh hơi khó làm vì phải biết gầy bột cái và pha chế nước cơm rượu sao cho vừa liều lượng. Bánh bò hấp trong những chiếc khuôn bông nho nhỏ trông thật dễ thương. Bánh bò nướng với lớp mặt vàng lườm, “rễ tre” chi chít, cắn vào thấy xôm xốp, thơm thơm và béo. Bánh bò ăn với thịt heo quay hoặc kèm với bánh da lợn hay với các bánh khác.
Bánh lá mít hay bánh thúi địt là món bánh cổ xưa. Cách làm đơn giản nhưng ăn có mùi vị rất riêng không lẫn vào đầu được. Bột gạo ở dạng sền sệt pha với nước cốt lá mơ nắn lên chiếc lá mít hoặc lá chuối (loại mít ăn quả) rồi xếp vào trã hấp hoặc có người tráng như tráng bánh phồng, lấy ra từng chiếc bánh nóng hôi hổi có màu xám đen, mới nhìn thấy hơi “ ớn” nhưng ăn được rồi lại muốn ăn thêm.
Bánh ít trần là loại bánh ít không cần gói lá, nhân mặn hoặc nhân ngọt. Nhân mặn trét mỡ hành, nhân ngọt thì chế nước cốt dừa, bánh nào ăn cũng dẻo, cũng thơm. Bột bánh làm bằng bột nếp, bột củ mì hay bột bán. Nhân đậu xanh, cơm dừa nạo hoặc thịt nạc xào củ sắn.
Bánh đúc, loại bánh làm dễ nhất. Bột gạo pha với một ít bột năng, nước cốt dừa, nước cốt lá dứa khuấy cho đặc lại như khuấy hồ rồi đổ ra cái mâm có trét dầu ăn. Bánh nguội có màu xanh lơ, thơm và hơi dai. Dùng miếng chặn bằng nhôm chặn từng miếng bánh có hình thoi bỏ vào dĩa bánh cho thêm sắc màu.
Ăn dĩa bánh tổng hợp loại này làm sao quên được những hương, những vị thắm thiết, đậm đà của một miền quê yêu dấu.
Tác giả KIM QUYÊN- NXB Văn hoá văn nghệ
