Không phải đợi đến tháng 7 âm lịch người ta mới đáp đền ơn nghĩa đấng sinh thành, nhưng từ lâu tháng này đã trở thành tục lệ là mùa báo hiếu, đền ơn, đáp nghĩa ông bà, cha mẹ, thầy cô, các bậc cao niên trưởng thượng, những nhà chí sĩ yêu nước...
Suốt tháng 7, những đệ tử ngoan đạo rủ nhau đi chùa lễ Phật, đọc kinh Vu Lan và ăn chay.
Có khi nào rằm tháng 7 bạn đi lễ Phật và ăn cơm chay trong chùa chưa?
Những ngày rằm lớn, đi viếng ngôi chùa nho nhỏ với khung cảnh thiên nhiên ở một nơi tĩnh lặng nào đó, nghe tiếng chuông ngân nga trong Gió, tiếng kinh Vu Lan khi bổng khi trầm rồi cùng với tăng ni ăn bữa cơm thanh đạm, con người bỗng thấy vơi đi bao phiền não, cõi lòng thanh nhẹ xiết bao.
Ăn chay là hình thức nhắc nhở con người trở vế với nguồn cội, làm lành, lánh dữ, tránh sát sanh, chỉ ăn những rau, quả, trái cây của thiên nhiên khiến cho cơ thể nhẹ nhàng mà lượng đạm của món ăn cũng đủ chất dinh dưỡng cần thiết (các vị nghiên cứu ẩm thực đã phân chất đậu hũ - làm từ đậu nành- là loại thức ăn đứng thứ hai sau thịt). Theo các nhà cơ thể học thì sự cấu thành bộ xương người - nhất là bộ răng, không có răng nanh - chỉ thích hợp với thức ăn thực vật. Phương pháp Tần dưỡng sinh của Giáo sư Oshawa kết luận thức ăn thực vật giúp cho con người tránh và chữa được nhiều bệnh ngặt nghèo.
Món chay, nếu biết nấu rất ngon, ăn ít ngán và không nặng bụng. Tùy theo vùng, theo nơi, người ta chế biến nhiều món chay độc đáo, phong phú, lạ miệng không thua gì món mặn.
Món chay đòi hỏi người nấu phải có tay nghề, vì với những vật liệu đơn giản, rẻ tiền như: đậu hũ, tàu hũ ki, mì căn, bắp chuối, xác đậu, các loại nấm, rau, củ, hạt... người nấu chế biến ra đủ món, giống hệt như món mặn.
Trong các nhà hàng sang trọng, người ta cũng bắt đầu chú ý đến món chay với phương thức chế biến cao cấp hơn, cách bày biện công phu, tỉ mẩn hơn. Có nơi ta thấy thực đơn chay lên đến cả trăm món gồm cả chay Âu và chay Á. Món chay Âu sử dụng nhiều bơ, đậu, rau. Món chay Á với những con mực, con ốc, tôm bạc, tôm càng...được tạo hình công phu khéo léo bằng bột năng, bột mì. Ăn con ốc nấu nước cốt dừa, người ăn phải ngạc nhiên vì mùi vị và hình dạng của nó gần giống như con ốc thật. Món cari tôm Ấn Độ, thịt gà quay, thịt gà kho sả, gỏi khô bò, lẩu hải sản, lẩu Thái... Mỗi món có một vị riêng, rất ngon miệng.
Không gì vui bằng, trong mùa Vu Lan, những ngày nghỉ, gia đình đưa nhau đi lễ chùa rồi quây quần với nhau bên bữa cơm chay tự tay mình nấu ở nhà, hoặc trong một ngôi chùa vắng vẻ, hay nơi nhà hàng sang trọng nào đó, con người sẽ thấy gần gũi nhau hơn, quên đi những sân si, ái ố trên cõi tạm.
Có một số món chay dễ nấu, nhanh gọn và ngon miệng như món kiểm, bò bía chay, đậu hũ muối sả ớt chiên, mì căn rim sả ớt, mì xào thập cẩm. Món kiểm là món canh dừa chay, gồm có: khoai lang, chuối xiêm hườm hườm, bí đỏ, mít non, mướp hương... Tất cả xắt miếng vừa ăn, chiên dầu cho thơm rồi đổ nước cốt dừa vào nấu, đến lúc gần mềm thì bỏ mướp, nấm hương, nêm nếm cho vừa ăn rồi nhắc xuống, món nầy ăn nguội, nóng không ngon.
Bò bía chay là món trẻ con thích nhất. Chúng thường mua bò bía chay ngoài đường rất mất vệ sinh, vì vậy thỉnh thoảng nên làm món bò bía cho trẻ ăn vừa rẻ tiền, vừa nhanh.
Củ cải đỏ, củ sắn xắt sợi. Đậu hũ non (đậu hũ trắng, loại mềm) xắt bản mỏng chiên giòn, chiên xong xắt sợi mỏng. Xào củ cải đỏ, củ sắn thật mềm rồi bỏ nấm rơm, giá sống, đậu hũ chiên vào, nêm nếm cho vừa ăn rồi rải tiêu, hành, bột ngọt, đậu phộng rang vàng, trộn đều, nhắc xuống. Bánh tráng, rau sống cuộn với nhân còn nóng hổi, chấm với nước tương pha chanh, đường hoặc nước tương hột. Đơn giản vậy mà ăn hoài được hoài.
Mì xào thập cẩm làm cũng rất nhanh. Mì vắt (mì chay) trụng nước sôi vừa chín, chế vào một ít dầu ăn cho mì đừng quến lại. Bông cải, nấm đông cô, đậu trứng chim, ớt xanh, cải bẹ xanh, củ cải đỏ. Tất cả rửa sạch, xắt miếng vừa ăn, xào với dầu ăn lần lượt các thứ trên, đậu hũ chiên vàng xắt miếng bỏ sau cùng. Nêm nếm cho vừa ăn rồi trộn mì sợi vào, nếu thích thì làm nước sốt chua ngọt (hỗn hợp bột năng, cà chua) đổ lên, ăn với nước tương ớt, rau sống.
Món đậu hũ muối sả ớt chiên nhanh nhất, có thể ăn với bún, rau sống. Đậu hũ trắng (loại cứng) cắt bản mỏng ướp chút muối, sả, ớt, bột ngọt chiên cho vàng đều, cắt miếng vừa ăn, ăn với cơm nóng hoặc bún trắng, rau sống.
Trên đây là một số món thông thường, giản dị không cầu kỳ, màu mè nhưng ngon miệng. Món chay nhẹ bụng nên mau đói, người ăn đừng sợ thiếu chất (vì hay xót ruột), nghĩ rằng nó không đủ dinh dưỡng, vậy chớ ta không thấy mấy vị tu hành hàng ngày họ vẫn ăn, vẫn hồng hào khỏe mạnh, ít bị bệnh tật hơn người phàm trần đó sao?
Ngày nay, nhà hàng quán ăn chay mọc lên như nấm, người ăn (kể cả khách nước ngoài) sau những ngày dùng cao lương mỹ vị, ngán mặn thèm chay, hoặc có người muốn cho cơ thể nhẹ nhàng thanh tịnh, bảo vệ ba vòng eo co theo đúng kích thước hay có người van vái cầu nguyện điều gì đó với các đấng thiêng liêng thì quay về với món ăn từ thực vật, thức ăn làm cho con người giảm bớt “lục dục, thất tình”.
Tác giả KIM QUYÊN – NXB Văn hoá văn nghệ
