Cây khoai lang có tên khoa học là Ipomoea batatas (L) Poir, thuộc họ khoai lang – Convolvulaceae. Cây thảo có thân và cành mọc bò dài tới 3m, có nhựa mủ trắng. Một số rễ bên phình thành cũ chứa nhiều bột và đường.
Khoai lang phổ biến rất rộng rãi ở các vàng nóng châu Á, châu Mỹ và châu Phi, có thể có nguồn gốc ở Nam Mỹ. Christophe Colomb đã đem về trồng ở Tây Ban Nha. Ở nước ta, khoai lang cũng được trồng từ lâu đời ở các đại phương. Người ta đã tạo được nhiêu giống trồng: Khoai lang trắng, khoai lang đỏ,khoai lang nghệ, khoai lang tím, khoai lang vàng…Giống khoai ở Đà Lạt có vỏ đỏ, thịt vàng thuộc loại khoai ngon.
Khoai lang là loại khoai rất thông dụng, một loại cây lương thực chủ yếu của con người. các ngọn lá non dùng làm rau ăn, có thể luộc, xào hoặc nấu canh. Củ khoai thường dùng luộc chín, bóc vỏ mà ăn. Có khi khoai được luộc hay hấp chín, rồi xắt lát phơi khô để ăn dần.
Trong lá khoai và củ khoai có nhiều chất bổ dưỡng tốt cho cơ thể và cũng được dùng trị bệnh. Củ khoai lang chưa 24,6% tinh bột ; 4,17% glucose. Củ khoai khi còn tươi chứa 1,3% protein, 0,1% chất béo, các men tiêu hoá, tro, Vitamin B, C và tiền sinh tố A (có rất nhiều trong khoai lang nghệ, khoai bí) cùng các khoáng chất (Mn, Ca, Cu). Người ta đã biết 86g rau lang, trong đó chứa 2,2g protid, 4,8g glucid cung cấp cho cơ thể 25 calo.
Dây khoai cà củ khoai đã phơi trong mát chứa một ít các hất bổ dưỡng như adenin, betain, cholin…Ngọn lá khoai đỏ còn chứa một chất giống như insulin dùng để trị bệnh đái đường. Trong lá khoai còn chứa chất nhựa tẩy.
Điều mà nhiều người biết là củ khoai hoặc lá luộc ăn có tác dụng nhuận tràng, trị táo bón. Nếu dùng khoai lang sống thì tốt hơn: đem khoai rửa sạch gọt vỏ, nghiền hay đâm nát rồi bọc vải, vắt lấy nước uống lúc bụng đói, mỗi bữa sáng và trước mỗi bữa ăn, mỡi lần chừng nữa ly lớn. Uống liên tiếp trong vài ngày có thể hết táo bón. Một vài trường hợp đặc biệt hơn, như trong bệnh trĩ, cần uống 1 tháng hoặc lâu hơn. Có người dùng bột khoai lang khô, phối hợp với vừng đen sao vàng giã nhỏ làm thốc trị táo bón. Lá khoai lang tươi hay khô sắc uống làm thuốc nhuận tràng. Nước khoai lang uống nhiều không gây tiêu chảy và cũng không có hại, nó chỉ có tác dụng làm phân mềm, dễ tiêu hơn.
Các bà Mẹ cho con bú cũng thường dùng đọt khoai lang hấp hay nấu canh ăn để có thêm sữa.
Củ khoai lang tươi còn được những người đi biển, đi tàu xe …mang theo ăn để phòng say sóng. Khoai lang luộc xắt lát, phơi khô dùng ăn hoặc chế nước trà làm thức uống giải khát, cũng dùng cho người bị bệnh đái đường. Để trị cảm cúm, người ta có thể dùng khoai lang khô ( 1 nấm) phối hợp với nghệ ( 1 củ), giấm (1/2 bát)hoặc khoai lang khô và gừng tươi ( mỗi thứ độ 15g) thêm muối sắc uống khi nóng. Để trị bỏng người ta thường dùng đọt khoai lang giã đắp.
Theo Cây rau làm thuốc – PTS Võ Văn Chi
